پژوهشی بر شاهکاری به نام گیل لوی

خوانش گیل لوی پنج دقیقه از شما زمان می‌گیرد.

موسیقی، زبان مشترک ملت‌هاست. مهم‌ این‌که تضاد روزمره را از ما دور می‌کند. جسم و روح ما با شنیدن موسیقی به معنای واقعی، بدن می‌شود. این لذت چند برابر می‌شود وقتی، آن‌چه می‌شنویم را درک کنیم. درک مفاهیم نشانه بارز زنده بودن است. زین پس در آن‌ها برابرها (ترجمه‌ها) را دوره می‌کنیم.
قطعه «گیله لوی» را فریدون پوررضا با ترانه‌ای از محمدولی مظفری کجیدی سیاهکلی خوانده است. این فولک خاطره‌انگیز را بیشتر مردم با سریال «پس از باران» شناختند. داستانی امروزی که با یک قصه ارباب رعیتی در رفت و آمد بود. داستان دو هم‌باغ (هوو) که اشک بیننده را سرازیر می‌کردند.

ترانه «گیلˇ لؤی» هم دو داستان و فرضیه را با خود جابه‌جا می‌کند. بسیاری باور دارند این ترانه در ستایش «قیام سیاهکل» بوده و دیگران آن را قطعه‌ای عاشقانه می‌دانند. هر چند که با توجه به بیت‌های نیامده در این قطعه به نظر می‌رسد نگاه گروه اول به واقعیت نزدیک‌تر باشد. هم‌حال مهم این‌که «گیلˇ لؤی» بی‌شک یکی از با شکوه‌ترین فولک‌های موجود است. در خروجی پژوهشی که انجام شده برای هر نیم‌بیت دو تعبیر عاشقانه، حماسی و معنای واژه‌ها نیز نوشته شده است. گیل لو/لوی را چه جوان گیلان چه دختر زیبای گیلان بدانیم از بزرگی مفاهیم کم نمی‌کند. با هم مرور کنیم.

دامؤنˇ گۊده مه ره تنگ بۊمأ گیلˇ لؤی

وسعت دشت برای من کوچک شده دختر گیلانی/ جوان گیل

حماسی: تحمل شرایط جنگل برای من سخت شده

دامان = دمن/ دشت
گوده: خاندان/ شانه/وسعت
دامان گوده: شانه‌های جنگل/ وسعت دشت
مِه ره: من را/ برای من

دارؤنˇ خالˇ جی مه ره سنگ بۊمأ گیلˇ لؤی

دارؤنˇ: درختان

از شاخه‌های درختان برای من سنگ می‌بارد دختر گیلانی/ جوان گیل

حماسی: از آسمان و زمین هم که بر من گلوله می‌بارد

می تیلیفˇ مار می جنگ بۊمأ گیلˇ لؤی

ماری که در آستینم بود به جنگ من آمده دختر گیلانی/جوان گیل

حماسی: اشاره به خیانت دوست. در قیام سیاهکل یک بومی گروه را لو می‌دهد.

فریدون پوررضا تیلیف را چیلیف خوانده است که به نوع گویش ایشان بر می‌گردد. بسیاری چیلیف مار را دشمن قدیمی می‌دانند.

تیلیفˇ= آستین
می تیلیفˇ=آستین من
بۊمأ= آمده

مه ره تا بزأن مه ره تا بزأن گیلˇ لؤی

تا مرا زدند، تا مرا زدند دختر گیلانی/ جوان گیل

حماسی: تا مرا کشتند

بزأن= بزدند/ زدند

بسیاری تا را تاو می‌خوانند. تاو به معنی داد/فریاد و به مفهوم مرا بازخواست کن. به‌نظر این برداشت پایدار و درست نیست.

مرا تاو بزن به معنی سرم داد بزن

تاو از مصدر تاویدن

تاویدن . [ دَ ] (مص ) مبدل تابیدن . (فرهنگ نظام ). تابیدن . || پیچیدن . || گرم کردن (لسان العجم شعوری ایضاً). || عصبانی شدن . برافروختن . (لسان العجم شعوری ایضاً). || عصبانی کردن و آتش خشم کسی را برافروختن . (لسان العجم شعوری ایضاً). || گردیدن . || تحمل کردن :
گرنه بدبختمی مرا که فکند
به یکی جاف جاف زودغرس

تی خاوˇ رک’ ده داس بزأن ده داس بزأن گیلˇ لؤی

خاوˇ=خواب

خاوˇ رک’: به مفهوم شقیقه نیز شناخته می‌شود.

رگ خواب تو را با داس زدند ( تو را از خواب پراندند) دختر کیلانی / جوان گیل

عاشقانه: معشوقت را بردند و بی‌خوابت کردند
حماسی: مرگ من باعث بیداری تو شد

نأ تنها تی چوشم وارؤن بوارس گیلˇ لؤی

تنها از چشم تو باران نمی‌بارد [گریه نمی‌کنی] دختر گیلانی / جوان گیل

وارؤن= باران
بوارس=می‌بارد

مؤرغ ؤ ماهی مه ره زار بنالس گیلˇ لؤی

بنالس=بنالد
مرغ و ماهی هم برای من زار می‌زنند [می‌نالند] دختر گیلانی/ جوان گیل

دارؤنˇ چشم أجی خۊن بکالس گیلˇ لؤی

از چشم جنگل نیز خون می‌ریزد دختر گیلانی/ جوان گیل

مه ره تا بزأن مه ره تا بزأن گیلˇ لؤی

مرا تا زدند، مرا تا زدند دختر گیلانی/ جوان گیل

تی خاوˇ رک’ ده داس بزأن ده داس بزأن گیلˇ لؤی

تو را از خواب پراندند دختر گیلانی/ جوان گیل

مۊ خأستی ته ره خۊشبخت ئاکۊنم گیلˇ لؤی

من می‌خواستم خوشبختت کنم دختر گیلانی/جوان گیل

خأستی= می‌خواستم
ته ره: تو را /برای تو

تی جؤن’ تازه رخت دکۊنم گیلˇ لؤی

لباس تازه تنت کنم دختر گیلانی/ جوان گیل

عاشقانه: کنایه از لباس عروسی

حماسی: بهت آزادی بدهم

تی پا کیۊنه’ سخت بکۊنم گیلˇ لؤی

جای پایت را محکم کنم (ریشه‌ات را محکم کنم) دختر گیلانی/ جوان گیل

حماسی: آینده‌ات را درست کنم

پا کیۊنه= جای پا
بسیاری این نیم‌بیت را «تی فا کونکه’ سقفا کۊنم گیل لؤی» به معنی روی کلبه‌ات سقف بگذارم (پناه و تکیه گاهت باشم) می‌دانند.

مه ره تا بزأن مه ره تا بزأن گیلˇ لؤی

من را تا زدند، من را تا زدند دختر گیلانی/ جوان گیل

تی خاوˇ رک’ ده داس بزأن ده داس بزأن گیلˇ لؤی

رگ خوابت را با داس زدند، از خواب تو را پراندند دختر گیلانی/ جوان گیل

گیل لوی