برای ما ترکیه کشوری دور با فرهنگی پیچیده نیست. به غیر از نزدیکی مرزی در آداب، اعتقاد و فرهنگ هم نزدیکی بسیاری داریم. خواننده‌ها، نویسنده‌ها و بازیگران ترک در ایران جایگاه و خواستار مناسبی دارند. «آن‌ها» به دنبال معنی و ریشه اسم و فامیل صاحب‌خبران ترکیه رفته است تا در دوران قرنطینه با این یادداشت سرگرم شویم.
خواندن این متن هفت دقیقه از زمان شما را می‌گیرد.
اورهان پاموک (Orhan Pamuk)
فرید اورخان پاموک را با نام اورهان پاموک می‌شناسیم. برنده جایزه نوبل سال ۲۰۰۰۶ آن‌چنان در ایران شهرت دارد که بعد از سفرش به ایران در مصاحبه‌ای به ایسنا گفته: ایران مثل وطن خودم است. جایی درهمین مصاحبه نیز از درآمیخته بودن فرهنگ ایران و ترکیه سخن به میان آورده. اورهان پاموک با دعوت ناشرش ققنوس به ایران آمد. «نام من سرخ»، «دختر مو قرمز»، «استانبول»، «کتاب سیاه»، «موزه معصومیت» از کتاب‌های محبوب این نویسنده هستند. منتظرتان نگذاریم. معنی اورهان پاموک چیست؟
از اولین‌باری که با واژه پاموک آشنا شدم سال‌ها می‌گذرد. یک تصدق عاشقانه را شاهد بودم. همان روز متوجه شدم ترک‌ها زبان نرمی برای قربان صدقه دارند. یک پرش فکری به شما بدهم. تماشگران سریال شهرزاد باید یادشان باشد که وقتی قباد زبان تعریف پیدا می‌کند و اعتماد به نفس محبت کردن در او زیاد می‌شود، «شهرزاد» به قلم حسن فتحی و نغمه ثمینی رو به قباد در واکنش به این تغییر ممتاز می‌گوید: زبان نرم پیدا کرده‌ای.
ترک‌ها در ابراز علاقه زبان نرمی دارند چون واژه‌های فراوانی را دستمایه می‌کنند. یکی از آن واژه‌ها پاموک به معنای پنبه است. سفیدی، نرمی یا به عبارتی شفاف بودن را می‌رساند.
اورهان یا اورخان نیز به معنای سلطان یا حاکم شهر تاریخچه مستندی دارد. طبیعی است که انتخاب یک شاه عثمانی برای وارثش اورهان با شد. نه؟
آیهان یا اورهان هردو از اسامی پر استفاده دربار عثمانی محسوب می‌شوند. آی به معنای ماه و اور به معنای قلعه است. هر چند در فرهنگ نامه‌های قدیمی برای اور معنای آتش را هم دیده‌‌اند.
بعد از توضیح اورخان کشف معنی نسلیهان سخت نیست.
نسلی + هان
نسل + ی
«ی» در ترکیه گاهی به مثال «واو» نسبیت در زبان فارسی است. نسلی یعنی از نسل و نسلیهان یعنی از نسل هان با همان خان. آتا به معنی پدر و گل هم که با معادل فارسی‌اش یکی است.
نسلیهان آتاگول یکی از بازیگران مطرح ترکیه است. او هم اکنون سریال دختر سفیر را در حال پخش دارد.
Engine akyürek
انگین بازیگر محبوب ترکیه در ایران هم کم طرفدار نیست. او را با کمیسر سریال پول کثیف عشق یا فاطیماگل می‌شناسند. انگین همبازی نسلیهان آتاگول در دختر سفیر است. انگین آکیورک میان این معادلات و برگردان‌ها رتبه اول نباشد دوم هم نیست. انگین به معنای گسترده است و آکیورک به معنای سفید قلب. ترکیب سفید قلب را می‌توان به دست و دلباز، مهربان یا کسی که بدون کینه است منتسب کرد.
Burak ozcivit
بوراک اوزچیویت را ایرانی‌ها با «بالی خان» سریال حریم سلطان می‌شناسند. شاید به نظرتان نرسد اما بوراک اسمی مذهبی است و ریشه‌ای عربی دارد. بوراک همان بُراق بوده که نام مرکب آسمانی پیامبران است. برخی از لغت‌شناسان بُراق را از ریشه بَرَق دانسته‌اند که به جهت سرعت زیاد و درخشش بالا بر روی این حیوان گذاشته شده است. هم‌خانواده برای درخشنده یا آذرخش.
این واژه در ادبیات عرب پیش از اسلام وجود ندارد و احتمالا از زبان حضرت محمد شنیده شده و بعد از آن کاربرد زیادی پیدا کرده است. البته اختلاف نظر در این زمینه وجود دارد برخی آن را از کلمه بارَق فارسی میانه به معنای مرکب می‌دانند.
واژه عربی رَفرَف به‌معنای «تخت و سرسر» را نیز معادل براق به کار برده‌اند. اگرچه دهخدا رَفرَف و براق را دو مرکب پیامبر در معراج دانسته و رفرف را تخت روانی دانسته که پیامبر را به معراج برده است. در ادب فارسی بُراق استفاده عامیانه نیز دارد.
به مثل
«چشمانش را براق کرد»
«برای من براق شد».
Elif safak
الیف شافاک نویسنده مطرح ترکیه در ایران بسیار پر طرفدار است. او فعال حقوق زنان بوده و سخنرانی نیز می‌کند. کتاب «ملت عشق» شافاک یکی از رمان‌های پر فروش سال بوده است. جالب است او نشان شوالیه از مدال‌های فرهنگی کشور فرانسه را دریافت کرده. استاد شهرام ناظری نیز این نشان را دریافت کرده است.
الیف در ترکی یعنی بلند و باریک. این اسم همان الف عربی و عبری و فارسی است. البته ترک‌ها برای اشاره به خیلی دقیق بودن نیز از الیف استفاده می‌کنند. جایگزینی برای واژه دقیقا. جدا از این الیف برای بیان ساعت‌هایی دقیق هم کاربرد دارد. مثلا ساعت دقیقا ۱۱ است.
شافاک نیز همان شفق است. برگردان فارسی الیف شافاک زیباست. این‌طور نیست؟
Beren saat
این بازیگر را در ایران با سریال پرطرفدار عشق ممنوع می‌شناسند. اما او اشتراک فرهنگی دیگری نیز با ایران دارد. برن در سال ۲۰۰۱۲ سومین کار خود را به کارگردانی بهمن قباد ی در فیلمی با نام «فصل کرگدن» تجربه کرد. (این فیلم را ندیده ام). این بازیگر ترکیه نیز ترکیب جالبی دارد. ساعات که همان ساعت است. برن اما به معنای قوی، پر قدرت و با هوش است.
اگر تمرکزتان همراهی‌تان کرده باشد مفهوم سرنای سریکای بسیار ساده است. پیش از این خوانده‌اید که آی به معنای ماه است. نیز، کمتر کسی قطعه ساری گلین را نمی‌شناسد. ساری (سری) به معنای زرد . پس تا این‌جا سرن + ماه و زرد + کایا ترکیب اسم و فامیل این بازیگر مطرح را تشکیل می‌دهد. سرن به معنای غرش بوده و کایا به معنای سنگ. سرنای یعنی غرش ماه. و سریکا یعنی سنگ زرد.
امید دارم که خواندن این گردآوری کمی لبخند و علاقه در شما به وجود آورده باشد. در ضمن فراموش نکنید گاهی معادل‌سازی تحت واژه معنایی پوچ خواهد داشت و در پایان برای ادامه درک این مطلب به اسامی ایرانی مثل زمرد (سنگ)، ماهی (حیوان) و …. نیز فکر کنید. وقتی یک اسم را از فرهنگ آن ملت جدا می‌کنیم آن‌چه باقی می‌ماند قابل درک نخواهد بود.
دیدگاه ها
درود.جالب وآموزنده